হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞান আৰু বেদৰ দৃষ্টিৰে সৌৰজগত

 

আধুনিক বিজ্ঞানৰ অন্তৰ্নিহিত আশ্চৰ্য্যবোৰৰ বিষয়ে আমি সকলোৱে জানো; কৃষ্ণ গহ্বৰ, মহাকৰ্ষণীক শক্তি, সময়, সৌৰজগত। এই ৰচীদাল অসীমলৈকে বিস্তৃত হৈ থাকে।  কিন্তু প্ৰকৃতাৰ্থত আমি সত্যটো জানোনে ? ঠিক আছে,  হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানে ইয়াৰ বিষয়ে কি কয় চাওঁ আহক?  আমি একবিংশ শতিকালৈ আগবাঢ়ি যোৱাৰ লগে লগে; ভাৰতৰ মংগল কক্ষপথ অভিযান বা পশ্চিমৰ “কেচিনি-হিউজেন্স” অভিযানৰ মহাকাশ প্ৰচেষ্টাৰে মানুহ উৎকৃষ্টতাৰ শিখৰত উপনীত হৈছে।

 আমি বৰ্তমানৰ প্ৰকল্প আৰু ভৱিষ্যতৰ সম্ভাৱনাৰ বিষয়ে চিন্তা কৰোঁ। কিন্তু, বেদ, পুৰাণ, আৰু সূৰ্য্য সিদ্ধান্তৰ পৰম্পৰাগত ঐতিহ্যলৈ উভতি চোৱাটোও গুৰুত্বপূৰ্ণ।  আধুনিক জগতৰ বহু আৱিষ্কাৰৰ কথা ইতিমধ্যে ভাৰতীয় বৈদিক গ্ৰন্থত উল্লেখ কৰা হৈছিল। পশ্চিমৰ আগমনৰ বহু আগৰ কথা।  বিশ্বাস নকৰিবও পাৰে কিন্তু ইয়াৰ প্ৰমাণ আছে।

ইয়াত মন কৰিবলগীয়া কথাটো হ’ল যে দাবী কৰা সকলোবোৰ  তাত্ত্বিক(Theoretical)আছিল এই অৰ্থত যে ভাৰতীয় দাৰ্শনিকসকলে এই আৱিষ্কাৰৰ সহায়ৰ বাবে বৈজ্ঞানিক যন্ত্ৰৰ সহায় লোৱা নাছিল।  উদাহৰণস্বৰূপে, প্ৰাথমিক পৰ্যায়ত সকলো গণনা কেলকুলেটৰৰ সহায় অবিহনে কৰা হৈছিল।

এই লেখাটোত ব্যক্তিৰ অস্তিত্বৰ প্ৰতি সন্মান জনাই বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডক বুজিবলৈ আধুনিক ব্যৱস্থাৰ তুলনাত আমাৰ সৌৰজগতৰ বৈদিক দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে।

 বৈদিক ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞান

 ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ কাম-কাজৰ আঁৰৰ বিজ্ঞানৰ বিষয়ে আলোচনা কৰে।এই ক্ষেত্ৰৰ বিজ্ঞানীসকলে কৃষ্ণ গহ্বৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি সকলো তত্ত্বলৈকে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ জটিলতা, তত্ত্ব আৰু নিয়মৰ ওপৰত আলোচনা কৰে।  হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞান হৈছে হিন্দু গ্ৰন্থ, প্ৰধানকৈ বেদ অনুযায়ী বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড আৰু ইয়াৰ সকলো প্ৰক্ৰিয়াৰ চিত্ৰণ কৰে।

 মহাকাশৰ দৰে বিশাল অস্তিত্ব এটা আৰু তাত আমাৰ নিজৰ ক্ষুদ্ৰ অস্তিত্বৰ বিষয়ে আলোচনা কৰিবলৈ হ’লে ভাৰতীয় বৈদিক গ্ৰন্থ অনুসৰি বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত আমাৰ সৌৰজগতৰ অৱস্থান বুজিব পাৰিব লাগিব।

     মানুহৰ আধ্যাত্মিক আৰু শাৰীৰিক অস্তিত্ব:

 মানুহৰ আধ্যাত্মিক আৰু শাৰীৰিক দুয়োটা অস্তিত্বৰ আলোচনা কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ। ভৌতিক অস্তিত্ব প্ৰতিবন্ধক(Restrictive )আৰু ই স্থান অৰ্থাৎ Space ৰ তিনিটা মাত্ৰাৰ অৰ্থাৎ Dimension ৰ বাহিৰলৈ নাযায়। আনহাতে আধ্যাত্মিক অস্তিত্বই আদি বা অন্ত নোহোৱা জীৱনৰ চিৰন্তন স্বৰূপক বুজায়। আমাৰ জীৱন হৈছে সৰ্বব্যাপী,সৰ্বাধিক মহাজাগতিক শক্তিৰ এক সত্তা, যাৰ অবিহনে শৰীৰ ক্ষয়ৰ(Decay) বলি হয়।

           সহজ ভাষাত ক’বলৈ গ’লে আধ্যাত্মিক পৰ্যায়টোৱে মনটোক দৈৰ্ঘ্য, প্ৰস্থ আৰু উচ্চতাৰ তিনিটা জ্ঞাত মাত্ৰাত(Known Dimensions)সীমাবদ্ধ নোহোৱাটো বুজায়।  বৰঞ্চ মনটোৱে ‘কাল’ক অৰ্থাৎ সময়ক আন এটা মাত্ৰা হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰে।বেদৰ ৬৪ মাত্ৰাৰ(64 Dimensions )পৰা চতুৰ্থ মাত্ৰা(Fourth Dimension)হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰি। ইয়াত অভিজ্ঞতা ইন্দ্ৰিয়ৰ উপলব্ধিৰ বাহিৰত হোৱাৰ বাবে মানুহে ঈশ্বৰৰ ওচৰত অৱস্থিতি গ্ৰহণ কৰে।

 স্থানীক আৰু শক্তিৰ স্তৰৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড:

 হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানত উল্লেখ কৰা গঠন অনুযায়ী বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডখনক স্থানীক (Spatial) আৰু শক্তিৰ স্তৰৰ দ্বাৰা বুজিব পাৰি। পৃথিৱী বা ভুলোক উচ্চ আৰু নিম্ন গ্ৰহৰ মাজত অৱস্থিত। উচ্চ গ্ৰহবোৰ পৃথিৱীৰ ওপৰেৰে উন্নীত(Elevated) আৰু শুভ বুলি গণ্য কৰা হয়।

তেওঁলোকে বিপৰীত আৰু সম গুণৰ জৰিয়তে ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰে;  উদাহৰণস্বৰূপে, বৃহস্পতি  এটা শুভ গ্ৰহ আৰু আনহাতে শনিক অশুভ বুলি গণ্য কৰা হয়। মংগল  গ্ৰহই পৃথিৱীত বৰষুণ ৰোধ কৰে আৰু শুক্ৰই বৰষুণ প্ৰদান কৰে।

 তেওঁলোক দুৰ্গা দেৱীৰ নিয়ন্ত্ৰণত থকা বাবেই দেৱীলোক বুলি কোৱা হয়। পৃথিৱীৰ তলত অতলা, ভিতলা, সুতলা, তলাতলা, মহতলা, ৰসতলা, আৰু পাতলা আছে। সূৰ্য্যৰ ৰশ্মিৰ পৰা বহু দূৰত আৰু সেয়েহে, আধ্যাত্মিক জ্ঞানৰ প্ৰতীক পোহৰৰ পৰা বঞ্চিত।

 এইবোৰত বিৰাট আসুৰিক শক্তিৰ মানুহ ,সৰ্প, আৰু অমৰ লোকে বাস কৰে- যিবোৰে নেতিবাচক ধাৰণাক বুজায়। ঈশ্বৰ- উজ্জ্বল, জীৱনদায়ক সূৰ্য্যৰ পৰা দূৰত্বৰ বাবে তেওঁলোকৰ আধ্যাত্মিক বৃদ্ধি নহয়।  সেয়ে ইহঁতক “বিলা-স্বৰ্গ” বুলি কোৱা হয়। এই ক্ষেত্ৰখনৰ সকলোবোৰেই হৈছে নিচাগত আৰু বস্তুগত সম্পদ।  ওপৰত উল্লেখ কৰা ব্যৱস্থাত আমাৰ সৌৰজগতখন উচ্চ গ্ৰহ বা দেৱীলোক আৰু নিম্ন গ্ৰহৰ মাজত অৱস্থিত।

 ইয়াৰ উদ্দেশ্য হয়তো ধৰ্ম অনুযায়ী সঠিক পথ বাছি লোৱাৰ গুৰুতৰ ইংগিত দিয়া হয় যাতে আমি নিজকে আধ্যাত্মিকভাৱে উন্নীত কৰিব পাৰো আৰু প্ৰলয়ৰ দিশে আমাৰ পতন ৰোধ কৰিব পাৰো।

হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞান অনুসৰি আমাৰ সৌৰজগত

 সূৰ্য্য: নিয়ন্ত্ৰক

 বৈদিক ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানৰ মতে সূৰ্য্যক মহাকাশৰ প্ৰৱেশ বিন্দু বুলি গণ্য কৰা হয়।  সূৰ্য্য আৰু গ্ৰহবোৰ এজন আৰোহী আৰু তেওঁৰ ঘোঁৰাৰ সৈতে মিল আছে।  সূৰ্য্যই শ্ৰেষ্ঠ- ৰাজত্বৰ সৈতে ঘোঁৰা নিয়ন্ত্ৰণ কৰা আৰোহী।  ইয়াত ৰাজত্বই সূৰ্য্যৰ ৰশ্মিক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।

 ঘোঁৰা চলোৱাজনে নিজৰ ঘোঁৰাবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰে আৰু তেওঁলোকৰ গতিবিধি সীমিত কৰে।  ঠিক তেনেকৈয়ে সূৰ্য্যই নিজৰ “ৰশ্মি”ৰে গ্ৰহবোৰৰ গতিবিধি সীমিত কৰি ৰাখে। সেইটো এতিয়া সূৰ্য্যৰ মহাকৰ্ষণীয় ক্ষেত্ৰ(Gravitational field of Sun)বুলি বুজিব পাৰি।

 বেদতো উল্লেখ আছে যে সূৰ্য্যই হৈছে গ্ৰহবোৰৰ গতি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কেন্দ্ৰীয় শক্তি। কিন্তু গ্ৰহবোৰ বৃত্তাকাৰ কক্ষপথত ঘূৰি নাথাকে যিটো পিছলৈ শুদ্ধ বুলি প্ৰমাণিত হ’ল।  কাৰণ গ্ৰহবোৰ উপবৃত্তাকাৰ(Elliptical )বা অণ্ডাকাৰ কক্ষপথ(Oval orbit)ত গতি কৰে। গ্ৰহবোৰে সূৰ্য্যৰ চাৰিওফালে গতি কৰে কাৰণ সূৰ্য্য সৌৰজগতৰ আটাইতকৈ গধুৰ উপাদান।  সেয়েহে ইয়াৰ মহাকৰ্ষণীক শক্তি (Gravitational Force)আটাইতকৈ বেছি।

 সূৰ্য্যৰ শক্তিয়েই গ্ৰহবোৰক নিজৰ কক্ষপথত ধৰি ৰাখে।  তদুপৰি এই শক্তিয়ে ইহঁতক ইজনে সিজনৰ লগত সংঘৰ্ষত বাধা দিয়ে।

চন্দা মামা বা চন্দ্ৰ:

 ‘চন্দ্ৰ’ৰ আদিম স্মৃতি, ভাৰতীয় হিচাপে আমাৰ আছে চন্দা মামা।  স্কুলত আমি নাৰ্চাৰীৰ পদ্যৰ পৰা আৰম্ভ কৰিছিলো।  পিছলৈ ডাঙৰ হৈ অহাৰ লগে লগে আমি জানিব পাৰিলোঁ যে কেনেকৈ চন্দ্ৰৰ নিজস্ব পোহৰ নাথাকে আৰু ই কেৱল সূৰ্য্যৰ  পোহৰহে প্ৰতিফলিত কৰে। হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানে এনে পৰিঘটনাবোৰ আকৰ্ষণীয় কাহিনীৰ জৰিয়তে ব্যাখ্যা কৰে।

চন্দ্ৰই বিয়াৰ সিদ্ধান্ত ল’লে আৰু বিয়াৰ উপহাৰ হিচাপে সূৰ্য্যই নিজৰ কন্যা চন্দ্ৰক ‘সূৰ্য্যৰ ৰশ্মি’ দিলে।  সূৰ্যগ্ৰহণৰ বিষয়েও সমানেই আমোদজনকভাৱে ব্যাখ্যা কৰা হৈছে:

    হে সূৰ্য্য!  যেতিয়া আপুনি নিজৰ পোহৰ উপহাৰ দিয়াজনে আপোনাক বাধা দিয়ে আৰু তাৰ পিছত হঠাতে হোৱা আন্ধাৰত পৃথিৱীখনে ভয় খায়।

 যেতিয়া চন্দ্ৰ সূৰ্য্য আৰু পৃথিৱীৰ মাজত অৱস্থিত হয় তেতিয়া সূৰ্যৰ পোহৰ ক্ষণিকৰ বাবে বন্ধ হৈ পৰে আৰু আমি পৃথিৱীত ব্লেকআউট বা গ্ৰহণৰ সন্মুখীন হওঁ।  ইয়াৰ পৰাও সূৰ্যগ্ৰহণৰ দিনা মানুহে দেৱ-দেৱীক সন্তুষ্ট কৰিবলৈ কৰা পৰম্পৰাগত পদ্ধতিৰ ইংগিত পোৱা যায়।

 বৈদিক ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞান আৰু আধুনিক বিজ্ঞান

      ঋগবেদত কৈছে “গ্ৰহবোৰৰ গতিবেগ সূৰ্য্যৰ পৰা গ্ৰহবোৰৰ দূৰত্বৰ লগত ওলোটাকৈ(Inversely )সম্পৰ্কিত”। নিউটনৰ গতিৰ দ্বিতীয় নিয়মৰ দ্বাৰা এই কথা প্ৰমাণ কৰিব পাৰি। এইটো “নিউটন”ৰ মহাকৰ্ষণীয় নিয়ম(Law of Gravitation) আৰু “কেপলাৰ”ৰ গ্ৰহ গতিৰ নিয়মৰ সৈতে নিখুঁত সমন্বয় আছে। আধুনিক আৱিষ্কাৰসমূহ ঋগবেদত উল্লেখ কৰা বৈদিক শ্লোকৰ প্ৰমাণ।

একেদৰে সূৰ্য সিদ্ধান্তৰ মতে আধুনিক হিচাপত জোখ-মাখৰ একক যোজন প্ৰায় পাঁচ মাইল।  সূৰ্য্য সিদ্ধান্তত চন্দ্ৰৰ ব্যাস ২৪০০ মাইল যিটো আধুনিক হিচাপ ২১৬০ মাইলৰ অতি ওচৰত। এই গ্ৰন্থখনত পৃথিৱী আৰু চন্দ্ৰৰ মাজৰ দূৰত্বও আগজাননী দিয়া হৈছিল।

বৈদিক ভৱিষ্যদ্বাণী অনুসৰি পৃথিৱী আৰু চন্দ্ৰৰ মাজৰ দূৰত্ব ২৫৮০০০ মাইল আৰু আধুনিক দূৰত্ব ২৩৮৯০০ মাইল।

ঋগবেদৰ দশম মণ্ডলৰ ১২৯তম স্তোত্ৰত  বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সৃষ্টিৰ বিষয়ে ব্যাখ্যা কৰা হৈছে।  ইয়াৰ দ্বাৰা বেদ অনুযায়ী বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ যুগৰ বিষয়েও আভাস পোৱা যায়।

মন আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড:

আধুনিক পৃথিৱীত যেতিয়া আমি মন আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ কথা কওঁ, তেতিয়া আমাৰ মনলৈ অহা প্ৰতিচ্ছবিখনেই হ’ব পাৰে ‘গেলেক্সি-ব্ৰেইন মিম’(Galaxy- brain meme)। মন আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ মাজৰ সংযোগ বুজিবলৈ এইটোৱেই যেন সৰ্বোত্তম উদাহৰণ। আগতে কোৱাৰ দৰে আধ্যাত্মিক মন এটাই চতুৰ্থ মাত্ৰাটো(Fourth Dimension)অনুভৱ কৰিব পাৰে যিটো হ’ল সময়।

 মিমৰ দৰেই যেতিয়া মনটোৱে জ্ঞানৰ জৰিয়তে বিস্তাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে,তেতিয়া ই বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সৈতে ইমানেই এক হৈ পৰে যে মন আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ মাজত কোনো পাৰ্থক্য নাথাকে। মন আৰু বৃহত্তৰ,বাহ্যিক জগতখনৰ মাজৰ সংযোগ অথৰ্ববেদৰ পৰাই আৰম্ভ হয়।  অথৰ্ববেদৰ মতে আমাৰ শৰীৰত আমাৰ মেৰুদণ্ডৰ সমান্তৰাল চক্ৰ থাকে। হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানৰ মতে এই চক্ৰবোৰেই হৈছে প্ৰধান কেন্দ্ৰবিন্দু। ধ্যান-ধাৰণাৰ দ্বাৰা এই চক্ৰবোৰৰ সঠিক উদ্দীপনাই ব্যক্তিজনক বিশাল বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত নিজৰ অৱস্থানৰ বিষয়ে সচেতন কৰি তুলিব পাৰে। উচ্চ চেতনাৰ এই অৱস্থাত মনটোৱে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ স্বভাৱক বা প্ৰকৃতিক খামুচি ধৰি ল’ব পাৰে।  সহজ ভাষাত ক’বলৈ গ’লে ভৌতিক শৰীৰ আৰু আধ্যাত্মিক মনৰ মাজত এক পাৰ্থক্য অনুভৱ কৰিব পাৰি।

 আধ্যাত্মিক মনটোক এটা স্তম্ভত(Pedestal)ৰখা হয় আৰু পৃথিৱী, পানী, অগ্নি, বায়ু আৰু মহাকাশৰ পাঁচটা মৌলিক তত্ত্বৰ পৰা গঠিত ভৌতিক শৰীৰটো কেঁচা(Raw)অৱস্থালৈ ঘূৰি আহে।

 উপসংহাৰ :

 ইংৰাজীত ‘বিজ্ঞান’ শব্দৰ অৰ্থ হৈছে পদাৰ্থ বিজ্ঞান, ৰসায়ন বিজ্ঞান, জীৱবিজ্ঞান আৰু গণিত। ফৰাচী ভাষাৰ কোনোবা এজনৰ বাবে ‘বিজ্ঞান’ শব্দটোৱে সমাজবিজ্ঞানকো সামৰি লৈছে আৰু এজন জাৰ্মান ভাষীৰ বাবে অৰ্থনীতি আৰু ৰাজনীতি বাদ দিব নোৱাৰি।  বিজ্ঞান আৰু পৰম্পৰাগত শিল্পৰ পাৰ্থক্য বিষয়টোৰ পৰিৱৰ্তে সেইবোৰৰ বিষয়ে ক’বলৈ ব্যৱহাৰ কৰা ভাষাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল।

ইয়াত, ভাৰতৰ যুক্তি, গণিত আৰু চিকিৎসা বিজ্ঞান (আয়ুৰ্বেদ)ৰ মহান আৰু বিশাল অতীতৰ প্ৰতি মনোযোগ দিয়া উচিত য’ত পৰম্পৰাগত শিল্প আৰু বিজ্ঞানৰ মাজৰ বিভাজন অত্যন্ত ম্লান হৈ পৰিছে। শিল্প আছিল বিজ্ঞান আৰু শিল্প হিচাপে বিজ্ঞান।  আজিকালি আমি পৰম্পৰাগত কলাক উলাই কৰিবলৈ চেষ্টা কৰোঁ কাৰণ আমি ভাবো যে এই কলাসমূহত কোনো অভিজ্ঞতাভিত্তিক বা তথ্যভিত্তিক (Empirical Proof) প্ৰমাণ নাই কিন্তু বিজ্ঞানে প্ৰমাণ দি কয় যে এটা আনটোৰ পৰিপূৰক।

সৌৰজগত আৰু সামগ্ৰিকভাৱে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ বৈদিক জ্ঞানক মানুহে উলাই কৰিলেও একেই কথা লক্ষ্য কৰিব পাৰি। সত্যটো হ’ল যে অতীতৰ বৈদিক বিজ্ঞানেই আধুনিক পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ পৰিপূৰক।  ই আমাক দেখুৱাইছে যে হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞান আধুনিক বিজ্ঞানৰ লগত একেলগে হাত ধৰা-ধৰিকৈ গতি কৰে।

 এইদৰে বেদৰ প্ৰতি অৱজ্ঞাকাৰী হোৱাৰ বাবেই মানুহক সামান্য যন্ত্ৰৰে উৎপন্ন হোৱা জ্ঞানে বিপুল পৰিমাণৰ জ্ঞানৰ প্ৰতি অজ্ঞান কৰি তোলে,এই জ্ঞান কিন্তু আধুনিক আৱিষ্কাৰৰ দৰেই সঠিক।

(বিশ্লেষণ, তথ্য, যুক্তি লেখকৰ নিজস্ব)